Czym są efekty zewnętrzne w ekonomii?

Gospodarka to zawrotna dziedzina. Niesprawność rynku może wystąpić z różnych powodów, takich jak monopol czy negatywne efekty zewnętrzne. Ciekawa jest w tym rola efektów zewnętrznych – czym są i jaki jest ich wpływ na społeczeństwo?

Efekty zewnętrzne, termin używany w ekonomii, odnosi się do poniesionych kosztów lub korzyści otrzymanych przez osobę trzecią, przy czym taka osoba trzecia nie ma kontroli nad generowaniem owych kosztów lub korzyści. Efekty zewnętrzne odnoszą się do sytuacji, w których efekt produkcji lub konsumpcji dóbr i usług nakłada na innych koszty lub korzyści, które nie są odzwierciedlone w cenach pobieranych za dostarczane dobra i usługi. Mogą być pozytywne lub negatywne.

Pozytywne efekty zewnętrzne odnoszą się do korzyści, jakie osiągają ludzie poza rynkiem dzięki działaniom firmy, za które nie płacą oni żadnej kwoty. Z drugiej strony, negatywne efekty zewnętrzne są negatywnymi konsekwencjami, jakie napotykają osoby postronne z powodu działań firmy, za które rynek nie jest obciążony żadnymi opłatami.

Przykładem pozytywnych efektów zewnętrznych – towary/usługi przynoszące korzyść osobom trzeciej – jest instytucja edukacji. Kiedy się kształcisz, otrzymujesz prywatną korzyść. Ale są też korzyści dla reszty społeczeństwa – możesz stać się wartościowym pracownikiem albo później kształcić innych. Dzięki lepszemu wykształceniu jesteś bardziej produktywny i możesz zdobyć więcej umiejętności. Ale także reszta społeczeństwa korzysta z twoich nowych umiejętności. Przy pozytywnych efektach zewnętrznych korzyść dla społeczeństwa jest większa niż twoja osobista korzyść.

Negatywne efekty zewnętrzne występują, gdy konsumpcja lub produkcja dobra powoduje szkodliwy wpływ na osobę trzecią. Zanieczyszczenie powietrza i hałas to powszechnie przytaczane przykłady negatywnych efektów zewnętrznych. Kwestia środowiskowa jest w tym kontekście szczególnie ważna. Jeśli produkujesz chemikalia i powodujesz zanieczyszczenie rzek i innych zbiorników wodnych jako efekt uboczny Twojej produkcji, okoliczni rybacy nie będą mogli łowić ryb i zarabiać na życie. Ta utrata dochodów będzie negatywnym efektem zewnętrznym. Spalanie węgla na energię może być korzystne dla produkcji, ale powoduje zanieczyszczenie. Także tutaj szkoda społeczna przewyższa osobiste korzyści.

Nowoczesna Teoria Monetarna i polityka pełnego zatrudnienia – ekonomia przyszłości?

Z efektami zewnętrznymi można walczyć na kilka sposobów. Ścisła definicja praw majątkowych może ograniczyć wpływ działalności gospodarczej na podmioty niepowiązane. Rząd mógłby wprowadzić zachęty i ułatwić wybór mniej kosztownych wyborów środowiskowych. Rząd może nakładać podatki na towary lub usługi, które tworzą efekty zewnętrzne. Podatki są jednym z najczęściej wprowadzanych sposobów przezwyciężenia efektów zewnętrznych. Aby pomóc zredukować negatywne skutki pewnych efektów zewnętrznych, takich jak zanieczyszczenie, rządy mogą nakładać podatek na towary powodujące efekty zewnętrzne.

Prowadząc jakąkolwiek działalność, warto mieć na uwadze, że nasze działania mają wpływ na środowisko. Trzeba to uwzględniać. Jest to sprawa wielkiej wagi dla społeczności, w której funkcjonujesz. Nie powinno się lekceważyć społecznych wpływów działalności.